Δημήτρης Συρεγκέλας/Dimitris Siregelas: Περί της εικόνας της Αναλήψεως του Κυρίου/ About the icon of the Ascension of The Lord

Ἡ Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου ἑορτάζεται τήν τεσσαρακοστή ήμέρα μετά το Πάσχα. Μέσα σ' αὐτές τίς σαράντα ἡμέρες ἀπό την Ανάσταση μέχρι τήν Ανάληψη, ὁ Κύριος ἔμεινε στή γῆ.

Γιατί παρέμεινε σαράντα ἡμέρες; Ποιό τό νόημα αὐτῆς τῆς διάρκειας; Σαράντα ἦταν οἱ ἡμέρες τῆς παλαιοδιαθηκικῆς νηστείας πρίν τό Πάσχα. Γιά σαράντα ἡμέρες ή βροχή ἔπεφτε ἐξ οὐρανοῦ τήν ἐποχή τοῦ Νῶε. Σαράντα εἶναι οἱ ἡμέρες τῆς νηστείας πρίν ἀπό τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων καί τοῦ Πάσχα. Τήν τεσσαρακοστή ἡμέρα ἡ ψυχή τοῦ νεκροῦ βλέπει τό Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, γι' αὐτό καί τό τεσσαρακονθήμερο μνημόσυνο. Ὅλες αὐτές οἱ περίοδοι πού καθορίζει ὁ ἀριθμός σαράντα μιλοῦν γιά νηστεία, γιά μετάνοια, γιά κάθαρση. Τί σχέση ὅμως μπορεῖ νά ἔχουν μέ τόν Χριστό, πού δέν εἶχε ἀνάγκη ἀπό κάθαρση ἤ μετάνοια; Μοιάζει μέ τή νηστεία, πού εἶναι τό προεόρτιο τῆς γιορτῆς· ἔτσι καί οἱ σαράντα ἡμέρες τῆς διαμονῆς στή γῆ ἦταν γιά τό Σωτήρα ή προετοιμασία τῆς ἐπιστροφῆς του πρός τόν Πατέρα. Εἶναι ἡ ἑορτή τῆς εὐλογημένης ἀγάπης, τό πλήρωμα τοῦ θείου ἔρωτα.

Καί ἡ τεσσαρακονθήμερη διαμονή τοῦ Χριστοῦ στή γῆ ἦταν πράξη ὑπέρτατης ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ γιά τούς ἀνθρώπους, τῆς ἔγνοιας του γι' αὐτούς καί τούς Μαθητές στούς ὁποίους φανερώθηκε καί μίλησε γιά τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ πασχαλινή διαμονή τοῦ Σωτήρα στή γῆ προετοίμασε τούς άποστόλους καί ὁλόκληρο τον κόσμο γιά τήν ἐπερχόμενη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Μποροῦμε νά τήν ὀνομάσουμε κένωση τοῦ Σωτήρα «δι᾿ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν...». Αὐτό τό διάστημα τῶν σαράντα ἡμερῶν, διάστημα ἐγκράτειας, νηστείας, ἑτοιμασίας, πού προηγεῖται, αὐτό ἀκριβῶς ἀποτελεῖ τό χρόνο τοῦ Πάσχα πού ἑορτάζεται ἀπό τήν ᾿Ανάσταση μέχρι καί τήν Ανάληψη. Μέ τήν ᾿Ανάληψη τοῦ Χριστοῦ ἔχουμε τή λύπη τοῦ ἀποχωρισμοῦ ὁ Σωτήρας ἐγκαταλείπει Μητέρα καί Μαθητές. Στό ἴδιο ὅμως τό γεγονός τῆς ᾿Ανάληψης έχουμε τήν ὑπόσχεση τῆς ἔλευσης στούς Μαθητές καί στήν Ἐκκλησία τοῦ ἁγίου Πνεύματος - τοῦ Παρακλήτου. Καί μιά ἄλλη ὑπόσχεση τῶν ἀγγέλων στούς Μαθητές: «οὗτος ὁ Ἰησοῦς ὁ ἀναληφθείς ἀφ᾽ ὑμῶν εἰς τόν οὐρανόν, οὕτως ἐλεύσε ται, ὃν τρόπον ἐθεάσασθε αὐτόν πορευόμενον εἰς τόν ούρανόν». Στήν ἑορτή τῆς ᾿Ανάληψης τοῦ Σωτήρα πού κλείνει καί την πασχαλινή περίοδο έχουμε τήν ὑπόσχεση τῶν ἀγγέλων γιά τό διαχρονικό Πάσχα, τό ἀδιάλειπτο Πάσχα, τή δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ.

Σ' ὅλες τίς εἰκόνες τῆς ᾿Ανάληψης ἀναπαριστάνεται ή δόξα καί ὁ θρίαμβος τοῦ Χριστοῦ πού ἀναλαμβάνεται ἔτσι, ὅπως καί θά ἔλθει νά κρίνει τήν Οἰκουμένη στή μέλλουσα Κρίση. Τό ὄνομα τοῦ Παντοκράτορα καί τοῦ Ὑψίστου εἶναι χαρακτηριστικά τοῦ Σωτήρα τῆς Ἀνάληψης. Κάθεται πάνω σε θρόνο δόξας μέ ἐνδύματα πού λάμπουν ἀπό τίς χρυσοκοντυλιές, εἰκόνα τῶν θεϊκῶν δυνάμεων καί ἐνεργειῶν. Τά δυό του χέρια ὑψωμένα εὐλογοῦν ὄχι μόνο τά χέρια, ἀλλά καί τά πέλματα τῶν ποδιῶν του εὐλογοῦν. Ἡ ζωγραφική δέν μπορεῖ νά ἀποδώσει πλήρως αὐτό πού μπορεῖ νά ἐκφράσει ἡ ὑμνολογία τῆς γιορτῆς. Ἡ εἰκόνα τοῦ Σωτήρα περικλείεται μέσα σέ φωτεινή δόξα, δηλαδή κύκλους πού ἀναπαριστάνουν τήν οὐράνια σφαίρα, κύκλοι, πού πολλές φορές εἶναι γεμᾶτοι ἀπό χρυσές ἀκτῖνες σάν αὐτές τοῦ ἥλιου. Ὁλόκληρη ή μορφή τοῦ Χριστοῦ μοιάζει μέ ἥλιο, ἥλιο τῆς δικαιοσύνης, πού λάμπει πάνω από τή γῆ. Τήν οὐράνια σφαίρα πού πάνω της ἀναπαριστάνεται ὁ Κύριος κρατοῦν δυό ἄγγελοι καί μοιάζει ὁ Χριστός νά κάθεται πάνω στο θρόνο του.

Αὐτή εἶναι ἡ ἀναπαράσταση τοῦ Κυρίου στήν εἰκόνα τῆς ᾿Ανάληψης, ἴσως ὅμως αὐτή ἡ δόξα, αὐτή ἡ παντοδυναμία, νά ἐκφράζεται μέ μεγαλύτερη δύναμη στήν τοιχογραφία τῶν ναῶν, ὅταν συχνά ἀναπαριστάνεται στο «τύμπανο» κάτω ἀπό τόν τροῦλλο ἤ στό «λαιμό» πάνω ἀπό τό ἱερό. Ὁ Σωτήρας εἰκονογραφεῖται ἀκόμα καί στο κέντρο τοῦ τρούλλου ἐπειδή ή ἀρχιτεκτονική τοῦ ναοῦ ἔχει καθοριστεῖ ἀπό αὐτήν τήν άναγκαιότητα: ή σφαιρική ἐπιφάνεια τοῦ τρούλλου ἀναπαριστά τὸν οὐράνιο θόλο, τόσο γιά τό σχῆμα της, ὅσο καί γιά τή συμβολική ἔννοια πού τῆς ἀποδίδει ἡ Ἐκκλησία. Ἡ ἐγγεγραμμένη στο θόλο εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἐκφράζει, ἴσως ἀκόμη καλύτερα ἀπό τή φορητή εἰκόνα, τή δόξα καί τή μεγαλοσύνη τοῦ Παντοδύναμου. Εἶναι ὁ Παντοκράτωρ, ὁ Παντοδύναμος Κύριος, πού ὑψωμένος σάν ἥλιος πάνω ἀπό τούς πιστούς παρουσιάζει πάλι τήν εἰκόνα τῆς ᾿Ανάληψης. Ὑπάρχουν ὅμως στοιχεῖα πού δηλώνουν τόν μέλλοντα Ερχομό του ἐν δόξη καί συμφωνοῦν μέ τά λόγια τῶν ἀγγέλων: «Αὐτός ὁ ἴδιος Χριστός πού ἀναλήφθηκε ἀπό κοντά σας στόν οὐρανό, αὐτός ὁ ἴδιος θά ἐπιστρέψει, μέ τόν ἴδιο τρόπο, πού τόν εἴδατε νά ἀναλαμβάνεται στόν οὐρανό».

Στίς ἄκρες τοῦ τρούλλου ἀναπαριστάνονται οἱ οὐράνιες δυνάμεις πού τόν κρατοῦν οὐράνια σφαίρα μέ τόν Κύριο στη μέση. Πιό κάτω, ή Παναγία, ἀνάμεσα σε δυό ἀγγέλους πού δίνουν τό μήνυμα στούς ἀποστόλους καί οἱ ἀπόστολοι μέγυρισμένο τό κεφάλι στόν οὐρανό σύμφωνα μέ τή διήγηση τῶν Πράξεων.

Ἐκεῖνο πού δέν ἀλλάζει, τόσο στίς είκονες, ὅσο καί στίς τοιχογραφίες τῆς ᾿Ανάληψης, σ' ὅλες τίς ἐποχές εἶναι ἡ ἀναμφισβήτητη παρουσία τῆς Θεοτόκου καί ἡ συμμετοχή της στήν ἑορτή. Κι ὅμως, οὔτε οἱ Πράξεις οὔτε ἄλλη γραπτή μαρτυρία ἀναφέρει ἄμεσα τήν παρουσία τῆς Παναγίας στό ὄρος τῶν Ἐλαιῶν τή στιγμή τῆς ᾿Ανάληψης.

Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος μᾶς λέει τά ἑξῆς γιά τήν Ανάληψη τοῦ Κυρίου: «Ὑψώνουμε τούς ὀφθαλμούς μας πρός τόν οὐρανό, πρός τόν ἴδιο τόν θρόνο τῆς Ἐκκλησίας, ἐκεῖ πού ἔχει τήν ἕδρα της ἡ τῶν πάντων ἀρχή. Ἔτσι θά ἔλθει ἀπό τόν οὐρανό ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γιά νά μᾶς κρίνει καί δέν ἀργεῖ. Ὁ Κύριος μας σέ ὅλους θά ἔλθει, ἐπικεφαλῆς τῶν στρατιῶν του, τῆς ἀγγελικῆς λεγεώνας, τῆς σύναξης τῶν ἀρχαγγέλων, τῶν μαρτύρων, τοῦ χοροῦ τῶν δικαίων, τῶν προφητῶν καί ἀποστόλων. Θά ἔλθει Αὐτός ὁ ἴδιος ἐν μέσῳ ὅλων αὐτῶν, ἀΰλως, ὡς βασιλεύς μέσα σ' ἀνέκφραστη κι ἀπεριόριστη δόξα».

Πηγή:

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΟΥ .

Π.Γρηγορίου Κρούγκ. Εκδοσεις Παναγόπουλου

Μεταφραση Σπυριδωνος Μαρίνη

–————————————

THE ASCENSION OF THE LORD

The Ascension of the Lord is celebrated on the fortieth day after Easter. During these forty days, from the Resurrection to the Ascension, the Lord remained on earth.

Why did He remain for forty days? What is the meaning of this duration? Forty were the days of fasting in the Old Testament before Passover. It rained for forty days during the time of Noah. Forty are the days of fasting before the feasts of Christmas and Easter. On the fortieth day after death, the soul is believed to behold the Face of God—hence the tradition of the fortieth-day memorial service. All these periods marked by the number forty speak of fasting, repentance, and purification. But what relevance could they have for Christ, who had no need of purification or repentance? It is similar to fasting, which serves as preparation for a feast; likewise, the forty days Christ spent on earth were a preparation for His return to the Father. It is the feast of blessed love, the fulfillment of divine longing.

The forty-day stay of Christ on earth was an act of supreme love for humanity, a gesture of care for His disciples to whom He appeared and spoke of the Kingdom of God. The paschal presence of the Savior prepared the apostles and the whole world for the coming Kingdom of God. We could call it the self-emptying of the Savior “for us men and for our salvation…” This forty-day period, a time of self-discipline, fasting, and preparation, constitutes the very season of Easter, which is celebrated from the Resurrection until the Ascension.

With Christ’s Ascension, we experience the sorrow of parting: the Savior leaves His Mother and His disciples. Yet in this very event, we are given the promise of the Holy Spirit—the Comforter—to the disciples and to the Church. We also receive another promise from the angels to the disciples: “This same Jesus, who has been taken from you into heaven, will come back in the same way you have seen Him go into heaven.” In the feast of the Ascension, which marks the close of the Easter season, we are given the angels’ promise of the eternal and unending Easter: the Second Coming of Christ.

In all icons of the Ascension, the glory and triumph of Christ are depicted—He who is taken up as He will return to judge the world in the final judgment. The name of the Almighty and the Most High are characteristic of the Ascended Savior. He sits on a throne of glory, clothed in garments shining with golden threads—symbols of divine powers and energies. His hands raised in blessing, not only bless with His hands, but even His feet seem to bless. Painting cannot fully convey what the hymnography of the feast expresses. The image of the Savior is enclosed within a radiant glory, surrounded by circles representing the heavenly sphere, often filled with golden rays like those of the sun. The entire figure of Christ appears as a sun—the Sun of Righteousness—shining above the earth. The heavenly sphere that holds the Lord is borne by two angels, making Christ appear enthroned.

This is the depiction of the Lord in the icon of the Ascension. Perhaps, however, this glory and omnipotence are expressed even more powerfully in the frescoes of churches, often represented in the “tympanum” beneath the dome or in the “neck” above the sanctuary. The Savior is also depicted at the center of the dome, because the architecture of the church has been designed to reflect this necessity: the spherical surface of the dome symbolizes the heavenly firmament, both in its shape and in its symbolic meaning as understood by the Church. The image of Christ inscribed in the dome expresses, perhaps even more clearly than the portable icon, the glory and majesty of the Almighty. He is the Pantokrator, the All-Powerful Lord, exalted like the sun above the faithful, again revealing the image of the Ascension. Yet there are also elements indicating His future glorious Return, in agreement with the words of the angels: “This same Jesus who was taken up from you into heaven will return in the same way you saw Him go into heaven.”

At the edges of the dome are depicted the heavenly powers holding the heavenly sphere with the Lord in its center. Below, the Theotokos stands between two angels who deliver the message to the apostles, and the apostles gaze upward toward heaven, as narrated in the Acts of the Apostles.

What remains unchanged, in both icons and frescoes of the Ascension throughout the centuries, is the undeniable presence of the Theotokos and her participation in the feast. And yet, neither the Acts of the Apostles nor any other written testimony directly mentions her presence on the Mount of Olives at the moment of the Ascension.

St. John Chrysostom says the following about the Ascension of the Lord:

"We lift our eyes to heaven, to the very throne of the Church, where the beginning of all things has its seat. Thus shall the Son of God come from heaven to judge us—and He is not delayed. Our Lord will come to all, leading the hosts of His army, the angelic legions, the assembly of archangels, the martyrs, the choir of the righteous, the prophets and apostles. He Himself will come among them, immaterially, as a King, in inexpressible and boundless glory."

Source:

NOTES OF AN IKONOGRAPHER.

Fr. Gregory Krug. Panagopoulos Publications.

Translation by Spyridon Marinis